Lidové družstvo Polský dům - dom polski spoŁdzielnia ludowa

Novinky

Historie

Historia Domu Polskiego, który mieści się dziś w samym centrum Ostrawy, sięga przełomu XIX i XX wieku. Za czasów monarchii austro-węgierskiej, wraz z rozwojem przemysłu, w poszukiwaniu pracy przybywa do Ostrawy ludność z Galicji. Podczas, gdy w mieście stał już „Deutsches Haus” (Dom Niemiecki) i czeski „Národní dům” (Dom Narodowy), nie było żadnego obiektu, który służyłby Polakom. Poważne starania wybudowania własnego ośrodka rozpoczęli Polacy w maju roku 1899. Odbyło się wtedy spotkanie założycieli Towarzystwa Budowy Domu Polskiego. Zebranie wybrało zarząd na czele z doktorem Wacławem Seidlem – lekarzem z Dolnej Lutyni, jego zastępcą został  Józef Dziewulski, majster ślusarski z Morawskiej Ostrawy. Rozpoczęto zbieranie datków. Polacy zbierali je wśród ostrawiaków, przychodziły również z wielu polskich miast. W zbiórkę zaangażowały się wybitne osobistości świata kultury i nauki w Polsce – wśród nich Maria Konopnicka, Odon Bujwid (bakteriolog z UJ, hrabiowie Zamoyski i Tarnowski. Zebrane pieniądze wystarczyły na kupno parceli przy zbiegu dzisiejszych ulic Poděbradowej i Žerotinowej. Autorem projektu reprezentacyjnej budowli secesyjnej został architekt z Krakowa Stefan Bandrowski. Pierwotne koszty budowli obliczono na 120 000 koron, lecz przekroczono je 150 %. Towarzystwo Domu Polskiego było więc mocno zadłużone.

Dom Polski w Ostrawie otwarto uroczyście 8 września 1900 roku. Swą siedzibę znalazły w nim Towarzystwo Szkoły Ludowej, Polska Kasa Zaliczkowa, Polskie Towarzystwo Robotniczo-Oświatowe Siła, Stowarzyszenie Harcerzy Polskich i inne. Na miejscu była restauracja, biblioteka, czytelnia. Niezdolność spłacania kredytów zaciągniętych przez Towarzystwo Budowy Domu Polskiego na niezbyt wygodnych warunkach zagroziła licytacją majątku towarzystwa.          Z pomocą przyszła Centrala Towarzystwa Szkoły Ludowej w Krakowie zabezpieczając pożyczkę 150 tys. koron. Utworzony został specjalny Komitet ds. Domu Polskiego w Morawskiej Ostrawie. Ponownie organizowano zbiórki, prowadzono negocjacje z wierzycielami. Dom Polski borykał się co prawda z trudnościami finansowymi, nie hamowało to jednak jego działalności. Z jego inicjatywy powstawały szkoły polskie w różnych dzielnicach Ostrawy – szkoły ludowe były w Polskiej Ostrawie, Witkowicach, Przywozie, Zabrzegu, Gruszowie, Muglinowie, Mariańskich Górach, polska szkoła wydziałowa była w samym budynku Domu Polskiego.

W okresie międzywojennym działalność Polaków w Czechosłowacji, w tym także Domu Polskiego w Ostrawie, była w znacznym stopniu wspierana przez Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej. W latach trzydziestych Towarzystwo Domu Polskiego liczyło 800 członków. Zajmowało się żywo szkolnictwem polskim, organizowało przedstawienia teatralne, wycieczki, a także akcje dożywiania dzieci. 

W 1939 roku, po wkroczeniu Niemców, zarząd Towarzystwa Domu Polskiego dla ratowania budynku szybko usunął z niego wszelkie atrybuty polskości. Zmienił nazwę na „Spolkový Dům” (Dom Związkowy). W czasie wojny do Domu Polskiego wprowadziło się „Hitlerjugend”.

Po drugiej wojnie światowej tylko dzięki energicznej postawie ostrawskich Polaków i dzięki pomocy ówczesnego konsula RP Stefana Węgierowa budynek udało się odzyskać. Znowu dały o sobie znać problemy finansowe. Trzeba było sprzedać część parceli, żeby uzyskać pieniądze na konieczny remont. W Domu Polskim powstaje w roku 1950 Miejscowe Koło Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w Czechosłowacji.

Towarzystwo Domu Polskiego dostosowało się do nowych realiów centralnej gospodarki państwowej i w 1956 roku przekształciło się w Spółdzielnię Ludową Dom Polski. Nadal jednak spółdzielnia borykała się z problemami finansowymi i w latach 1961/62 – jak wspominał Antoni Kamiński, Zarząd Spółdzielni zaciągnął pożyczkę na remont kapitalny w spółdzielni „Budoucnost”. SLDP powoli traciła swój wyłącznie polski charakter, zaczęło przybywać w bazie członkowskiej Czechów, z Polaków skupiała w przeważającej mierze Zaolziaków czasowo przebywających w mieście, zwłaszcza studentów zrzeszonych w Sekcji Akademickiej Jedność, studiujący na uczelniach ostrawskich, jak Akademia Górniczo –Hutnicza, czy wydział Pedagogiczny. W 1979 roku zwierzchnie władze zdecydowały o włączeniu małej polskiej spółdzielni do zjednoczenia „Budoucnost”. Pomimo wyrażonego sprzeciwu 651 członków spółdzielni i Polaków i Czechów z dniem 1 stycznia 1980 roku Dom Polski został wcielony do Budoucnosti na terenie okręgu północnomorawskiego ( obecnego województwa morawsko-śląskiego). O jego przebudowie ze środków państwowych zdecydowała ówczesna ideologia. Bywał bowiem w tym domu pierwszy „robotniczy” prezydent Czechosłowacji Klement Gottwald. W pierwszej połowie lat 80. okręgowe władze partii komunistycznej razem z władzami zjednoczenia spółdzielczego „Budoucnost” postanowiły urządzić w DP ośrodek kultury robotniczej z dancingiem i kabaretem górniczym.  Plany wdrożono zamykając w 1985 roku obiekt i rozpoczynając 6 letnią przebudowę.

Aksamitna rewolucja 17 listopada 1989 roku zmieniła krajobraz polityczny Czechosłowacji. Wraz z obaleniem rządów totalitarnych zrodził się pomysł odzyskania Domu Polskiego. Na czele grupy inicjatywnej stanął inż. Józef Toboła. Poparcia udzielili mu żyjący jeszcze nestorowie ostatniego zarządu Władysław Wróbel orz inż. Karol Włosok.

Do ponownego zarejestrowania samodzielnej SLDP w Ostrawie doszło 13 marca 1991 roku. Zaraz na pierwszym zebraniu przyjęto 56 nowych członków, przeważnie Polaków z Zaolzia. „Budoucnost” oddała budynek, ale wstrzymała finansowanie już przebiegającego remontu.

Nowe władze spółdzielni, aby pozyskać brakujące środki finansowe postanowiły zawiązać w roku 1992 spółkę akcyjną Dom Polski, do której weszła z 66 proc. udziałów w postaci budynku i gruntów SLDP oraz dwie polskie firmy Węglokoks i Stalexport. Spółkę akcyjną zarejestrowano 2 września1992 roku, jej prezesem został Bronisław Sołczyk. Zarządowi z prezesem Józefem Tobołą udało się doprowadzić do ukończenia remontu, w głównych pomieszczeniach zgodnego z charakterem secesyjnej budowy i jej polskich symboli, o co zadbał m.in. architekt Bronisław Firla. Do ponownego otwarcia DP doszło 2 maja 1992 roku. Do obiektu została dobudowana współczesna część hotelowa. W starej części zlokalizowano jak dawniej restaurację, kawiarnię i salę widowiskową.

W pierwszej połowie lat 90. następuje rozkwit działalności. Odbywał się tu międzynarodowy Zjazd Lekarzy Polonijnych, były bale, spotkania literackie. Jednakże działalność gospodarcza spółki nie przynosiła oczekiwanych efektów. Nie udały się również starania nowych władz spółki o poprawę sytuacji gospodarczej w roku 1995, doszło do upadłości spółki.

 

 

Spółdzielnia Ludowa Dom Polski istnieje jednak nadal i ma obecnie 87 członków. Od 2010 roku prezesuje jej ponownie Józef Toboła.

členové představenstva v osobách :

Josef Tobola

předseda

Piotr Sztuła

člen

Elżbieta Wania

člen

Piotr Twardzik

člen

Grażyna Jedzoková

člen

náhradník

členové kontrolní komise v osobách :

Halina Hrubá

předseda

Bogdan Brzeźniak

člen

Jana Matuszyńská

člen

Kontakt

Umístění

Českobratrská 3297/1
702 00 Ostrava

Kontaktujte nás

Telefon : +420 603 706 754